Kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytową?

Kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytową? Otrzymanie pozytywnej decyzji kredytowej to moment, w którym wielu kredytobiorców w końcu oddycha z ulgą, bo sprawa jest już załatwiona i pewna. Z punktu widzenia banku nie oznacza to jednak, że wszystko jest już przesądzone, gdyż umowa kredytowa może zostać wypowiedziana na dowolnym etapie spłaty. Kiedy dochodzi do wypowiedzenie umowy przez bank i jak zachować się w takiej sytuacji?

Czy wypowiedzenie umowy kredytowej jest legalne?

Wypowiedzenie umowy kredytowej jest działaniem stuprocentowo zgodnym z prawem i regulowanym przez ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U.2021.2439), podobnie jak wszystkie inne kwestie dotyczące tego produktu bankowego. Zgodnie z Art. 75 tego dokumentu bank może zdecydować się na ten krok w następującej sytuacji:

Art.  75.  [Wypowiedzenie umowy kredytu]

1.

W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu, o ile ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej.

Wszystko sprowadza się zatem do tego, w jaki sposób realizujesz swoje zobowiązania wobec banku, na które przystałeś w momencie podpisania umowy kredytowej.

Z jakich powodów bank może wypowiedzieć umowę kredytobiorcy?

Niedotrzymanie obowiązków kredytowych można rozumieć na nieskończenie wiele sposobów – umowa kredytowa jest przecież bardzo obszernym dokumentem zawierającym szereg zapisów dotyczących obowiązków kredytobiorcy. Do wypowiedzenia umowy przez bank dochodzi jednak najczęściej z poniższych powodów.

Nieterminowa spłata rat

Niestety, to najczęstszy powód wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank. O ile pierwsze spóźnienie w spłacie kredytu może ujść Ci płazem, o tyle każde kolejne utwierdza bank w przekonaniu, że jesteś nierzetelnym kredytobiorcą, a kontynuowanie podpisanej z Tobą umowy stanowi ryzyko. 

Po ilu niespłaconych w całości ratach bank rozwiąże umowę kredytową? Prawo nie reguluje tej kwestii, zatem instytucje mają w tym zakresie wolną rękę. Zazwyczaj dzieje się tak wtedy, gdy kredytobiorca nie zapłaci ok. 2-3 kolejnych rat i nie reaguje na monity oraz wezwania do zapłaty.

Fałszywe informacje we wniosku kredytowym

Choć banki bardzo dokładnie weryfikują wnioski kredytowe, czasem nie uda im się wychwycić kłamstwa na czas, czyli przed podpisaniem umowy i wypłatą środków. Nie oznacza to jednak, że sprytnemu kredytobiorcy udało się oszukać bank i wyjść z tego bez szwanku. 

Sfałszowanie informacji wpływających na pozytywną ocenę zdolności kredytowej nie przedawnia się. W praktyce oznacza to, że bank może to zauważyć na dowolnym etapie realizacji umowy kredytowej i wypowiedzieć ją. Ale to nie koniec kłopotów osoby, która zdecydowała się na tak śmiały krok. Wyłudzenie kredytu grozi odpowiedzialnością karną i podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat – zgodnie z Art. 197 Kodeksu karnego.

Utrata zdolności kredytowej kredytobiorcy

Zdolność kredytowa jest sprawdzana przed podjęciem decyzji kredytowej i przesądza o tym, jaką odpowiedź dostaniesz. Nie oznacza to jednak, że bank nie interesuje się później tym, czy nadal masz wystarczającą zdolność kredytową, aby spłacić zadłużenie. Okresowe sprawdzanie tego parametru w trakcie realizacji umowy jest już normą.

Co się stanie, jeśli bank uzna, że Twoja zdolność kredytowa drastycznie pogorszyła się względem czasu sprzed podpisania umowy (np. straciłeś pracę albo Twoje przychody są niższe niż wcześniej)? Zgodnie z prawem powinien zaproponować Ci restrukturyzację kredytu, co ułatwi Ci jego spłatę. Jeśli to rozwiązanie nie pomoże, bank może wypowiedzieć umowę kredytową.

Spadek wartości zabezpieczenia kredytu

Załóżmy, że jako zabezpieczenie kredytu wykorzystałeś inną nieruchomość, której jesteś właścicielem. W takiej sytuacji do księgi wieczystej zostanie naniesiony wpis o hipotece na rzecz banku i na jego podstawie instytucja będzie mogła dochodzić swoich roszczeń.

Kluczowym aspektem dla banku nie był jednak sam fakt posiadania przez Ciebie drugiej nieruchomości, ale jej konkretna wartość. Jeśli ta drastycznie spadnie (np. na skutek zaniedbania), nie będzie stanowić dla banku wystarczającego zabezpieczenia na wypadek, gdybyś przestał spłacać kredyt.

Nieprawidłowe wykorzystanie środków z kredytu

Jeśli bierzesz kredyt na samochód, nie możesz kupić za te pieniądze wyposażenia kuchni. Analogicznie, z pieniędzy przeznaczonych na zakup mieszkania nie możesz opłacić zagranicznych wakacji. Kredyty celowe są udzielane na realizację konkretnego zakupu. A co za tym idzie, bank ma prawo sprawdzić, czy środki zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem określonym w umowie, a także sprzeciwić się wydawaniu ich na inny cel. Jeśli nie będziesz mógł udowodnić, że zrealizowałeś ustalony w umowie cel, może zostać wypowiedziana.

Jak wygląda procedura wypowiedzenia umowy kredytowej?

Wypowiedzenie umowy kredytowej nie może nastąpić z dnia na dzień. Proces ten musi zostać przeprowadzony w konkretny sposób. Jeśli bank tego zaniedba, kredytobiorca może dochodzić swoich praw w sądzie.

Jak krok po kroku powinno wyglądać wypowiedzenie umowy kredytowej?

1. Bank wysyła prośbę o wyjaśnienie spornej sytuacji, np. utraty zdolności kredytowej czy wykorzystania środków na inny cel niż określony w umowie. Jeśli problem dotyczy trudności ze spłatą zobowiązania, konieczne jest wyznaczenie terminu na uregulowanie zaległości (nie krótszego niż 14 dni), a także umożliwienie restrukturyzacji zadłużenia, aby ułatwić kredytobiorcy jego spłatę. O ile na tym etapie nie dojdzie do porozumienia z kredytobiorcą, otrzyma on ostateczne wezwanie do zapłaty.
2. W przypadku braku odpowiedzi od kredytobiorcy przez określony czas bank może wysłać wypowiedzenie umowy kredytowej wraz z powodem jego wystawienia oraz wezwaniem do zapłaty całej kwoty kredytu. Na uregulowanie należności jest standardowo 30 dni lub 7, jeśli istnieje ryzyko ogłoszenia upadłości.
3. Jeśli po upływie tego czasu zadłużenie nie zostanie spłacone, bank rozpocznie postępowanie windykacyjne na własną rękę lub sprzeda Twój dług zewnętrznej firmie windykacyjnej.
4. Brak skuteczności postępowania windykacyjnego skutkuje zazwyczaj wniesieniem sprawy do sądu, czego efektem jest wystawienie sądowego wezwania do zapłaty.
5. Zignorowanie tego dokumentu wiąże się z ryzykiem wkroczenia do gry komornika, który to może zająć konto dłużnika, a także jego przychody. Jeśli zabezpieczeniem kredytu jest nieruchomość, zostanie ona sprzedana, a uzyskane w ten sposób środki pokryją dług lub chociaż jego część. 

Uwaga! Jeśli podpisałeś umowę kredytową po wejściu w życie Ustawy o kredycie hipotecznym (po 22. lipca 2017 r.), bank musi najpierw umożliwić Ci samodzielną sprzedaż nieruchomości i spłatę zadłużenia z pozyskanych w ten sposób środków. Dostaniesz na to 6 miesięcy, a dopiero po upływie tego czasu bank zyska prawo do sprzedaży nieruchomości we własnym zakresie.

Z jakimi konsekwencjami wiąże się wypowiedzenie umowy przez bank?

Stało się, bank wypowiedział umowę kredytową. Co dalej? Konsekwencją wypowiedzenia umowy jest konieczność uregulowania całego zadłużenia względem banku na raz. Zgodnie z prawem masz na to 30 dni. W wyjątkowej sytuacji okres spłaty może zostać skrócony do 7 dni. Dzieje się tak wtedy, gdy zachodzi wysokie ryzyko wystąpienia upadłości konsumenta.

W przypadku kredytu gotówkowego na niską kwotę zebranie odpowiednich funduszy może być kłopotliwe, ale jednak w teorii możliwe. A co w sytuacji, gdy bank wypowiedział umowę kredytu hipotecznego, a do spłaty zostało jeszcze kilkaset tysięcy złotych?

Jedno jest pewne: unikanie monitów i wezwań do zapłaty nie jest rozwiązaniem. Może jedynie pogłębić problem – sprawia trafi do sądu, następnie do komornika i ani się obejrzysz, a Twoje konto bankowe i wszystkie przychody zostają zajęte. 

Jak się zachować po wypowiedzeniu umowy kredytowej, aby jak najmniej na tym stracić? Spróbuj negocjować z bankiem w spawie restrukturyzacji zadłużenia. W takim przypadku warunki kredytu zostaną zmienione zgodnie z nowymi okolicznościami. W efekcie bank wydłuży okres kredytowania i obniży wysokość rat – wszystko po to, abyś jednak spłacił swoje zobowiązanie.

Miej na uwadze to, że dla banku wypowiedzenie umowy kredytowej jest ostatecznym narzędziem stosowanym zazwyczaj tylko wtedy, gdy wszystkie inne, znacznie łagodniejsze, nie przyniosły pożądanego skutku. Niemal zawsze masz możliwość załagodzenia problematycznej sytuacji zanim urośnie do takiego rozmiaru.

Źródła:

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U.2021.2439): https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19971400939

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553): https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19970880553